MARIA - DE DOCHTER SIONS

De verkondiging op Eerste Zondag in de Advent

Zacharia 2:10
Lukas 1:28

Het overkomt lutheranen over heel de wereld: aan hen wordt gevraagd, of ze misschien zijn blijven steken in de Rooms-katholieke kerk. Immers, in hun kerkgebouwen staan beelden en hangen schilderijen. Vele voorgangers gaan gekleed op katholieke wijze. Daar past de kerkdienst ook bij, met haar indeling en vormen die aan de mis ontleend zijn.
Dikwijls krijgen we vragen over de heiligenfeesten op onze liturgische kalender. Wij hebben meer aandacht voor de heiligen – zoals bijvoorbeeld voor Maria – meer aandacht dan bij welke protestantse gemeente dan ook.
Zoiets valt soms niet goed. Mij is herhaaldelijk voorgehouden: ‘Maria is toch een groot struikelblok tussen Rome en de Reformatie?'
Ik antwoord altijd dat dit niet nodig was geweest. Hadden beide groeperingen de bijbelse gegevens gezamenlijk bestudeerd, er was dan er een kans geweest, dat de Mariaverering juist een samenbindende factor geworden was.
Dan was er ook eerbied en aandacht voor Maria en haar betekenis geweest.

Ik wil een poging wagen, in de komende zes weken. Het zullen preken zijn van oecumenisch gehalte – echte oecumene, dus niet van vergaderen met papier en omhaal van woorden, maar inhoudsvolle preken die de gewijde Geschriften en de traditie recht doen.

Het heeft in de afgelopen eeuwen gelukkig niet ontbroken aan schriftonderzoekers die verbanden hebben gezien tussen profetische woorden en evangelieteksten over Maria en de ontvangenis van onze Heer, de ontvangenis in haar schoot.
We beginnen met het Evangelie volgens Lukas.

De engel Gabriël komt tot Maria en zegt tot haar : Weest gegroet, gij begenadigde, de Heer is met U.
Letterlijk vertaald luidt die groet: Wees verblijd, U van genade vervulde !
In de Griekse vertaling van de Joodse Bijbel vinden we deze groet diverse malen, gericht tot de dochter Sions, Israël in de gestalte van een vrouw.
Zo wordt Israël aangesproken: ‘Verheug U, en jubel, gij dochter Sions, want zie, Ik kom in uw midden wonen, luidt het woord van de Heer. Jubel, dochter van Sion, juich, Israël, wees vrolijk van ganser harte, dochter van Jeruzalem!'
Israël wordt aangesproken in de gestalte van de dochter Sions. Evenzo wordt opnieuw, in de volheid van de tijd, Israël aangesproken in de gestalte van Maria.
Het is ook voor u en voor mij zo bijzonder, dat dit mogelijk is. Mogelijk is het, dat één van ons wordt aangesproken door de Heere-God, aangesproken, opgeroepen tot het vervullen van een buitengewone taak. Hoe aangesproken, hoe dat gaat, dat ligt voor iedereen anders. Het hoeft geen hoorbare stem te zijn.
Het verhaal van de engel Gabriël die Maria aanzegde dat zij zwanger zou worden, is een verhaal, volgens oud-oosterse verteltrant opgesteld. U of ik zouden ons verhaal hebben, passend in deze tijd.
In alle situaties is één gegeven hetzelfde: de Heere-God komt tot ons, het is Advent.
Nogmaals het woord van de profeet Zefanja: ‘Verheug U, en jubel, gij dochter Sions, want zie, Ik kom in uw midden wonen, luidt het woord van de Heer.'
Ik zou uw aandacht willen vragen voor het concrete, lichamelijke van deze belofte. Het gaat om de werkelijke, als het ware tastbare aanwezigheid van de Heere-God in het midden van zijn volk.

Wij als West-Europese christenen zijn dat volksbesef kwijtgeraakt. De landen en de godsdiensten zijn zo verschillend, dat er geen sprake meer is van één volk in wiens midden de Heere-God is. Ik heb eens een reactie gehad op preken van het soort dat ik nu houd, een reactie die luidde: waarom hebt u het zo vaak over de ‘God van Israël ?' God is toch God van alle volkeren?
Die reactie is juist en terzake, maar: wie het niet nodig vindt om te spreken over de God van Israël , die zal uiteindelijk vervreemd raken van het geloof, het geloof van Joden en het geloof van Christenen.
De geschiedenis van het Christendom toont het aan:
wie het Oude Testament laat varen, verliest uiteindelijk ook het Nieuwe Testament. Christus wordt dan een inspirerende, religieuze persoonlijkheid. In dat geval worden zijn titels als bevrijder en levende Heer ontkracht.
U mag geen valse start maken in het christelijk geloof.
Een valse start is het negeren van het volk Israël en het Oude Testament.

Wanneer de engel Gabriël komt tot Maria met zijn boodschap van de verwekking en geboorte van Jezus, dan doet daarin het hele Oude Testament mee.
Hij bemoedigt haar en roept op tot blijdschap zoals ook de profeten het volk Israël vertroost en bemoedigd hebben. De dochter Sions, de jonkvrouwe Israëls, is in de persoon van Maria als het ware samengenomen.

De Heere-God roept zijn volk, kiest Israël. Dit wordt met dezelfde woorden ook toegepast op Maria.
God roept haar als een uitverkorene, uitverkoren om Gods bruid te worden.
‘Vol van genade bent u,' zegt de engel Gabriël. God vervult u met zijn genade zoals Hij steeds weer zijn volk Israël met genade heeft willen vervullen.
Maria is Israël, en wordt aangesproken als de dochter Sions. Zij vertegenwoordigt op dat moment heel Israël. Daarom zegt de engel ook: de Heilige Geest zal over U komen, en de kracht des Allerhoogsten zal U overschaduwen.

Wat is dat ‘overschaduwen?' Dit woord brengt ons andermaal terug naar de Joodse Bijbel, en wel het boek Exodus. Daar is het volk Israël op trektocht door de woestijn; op weg door de woestijn, op weg naar het land van belofte. Het volk had een tabernakel, een grote tent die als tempel dienst deed. Dan wordt er gezegd dat een grote wolkkolom de tent der samenkomst bedekte, en dat de heerlijkheid van de Heer de tabernakel vervulde. In deze wolk ging de Heer voor zijn volk uit, om het de weg te wijzen. Als het volk zijn kamp opsloeg, dan overschaduwde die wolk de tabernakel. Dan wist Israël: de Heer is in ons midden. Deze zelfde gedachte spreekt de engel Gabriël uit tot Maria : Gods heerlijkheid en kracht zal u, Maria overschaduwen. Door u wil God wonen temidden van zijn volk.

Johannes zegt in zijn Evangelie, dat het Woord Gods onder ons heeft gewoond, en dat staat er letterlijk : heeft getabernakeld, zijn tent opgeslagen. Wij hebben zijn Heerlijkheid gezien, de Heerlijkheid van de Eniggeborene des Vaders, vol van genade en waarheid.
Vol van genade? Dat is een deel van de groet van Gabriël! Wees gegroet, Gij begenadigde, of, nauwkeuriger: vol van genade. De heerlijkheid van de Christus Jezus is hetzelfde als de kracht des Allerhoogste, die Maria overschaduwde.
Hetzelfde is Jezus overkomen toen hij op de berg Tabor van uiterlijk veranderde; hij werd verheerlijkt, zoals dat heet. De eerste Petrus-brief zegt daarover, dat de Christus eer en heerlijkheid heeft ontvangen op de heilige berg.
Al deze belevenissen gaan terug op de verschijning van God op de berg Horeb, in de woestijn Sinaï. Toen daalde God in een wolk omlaag , en omgaf die berg. Dat is hetzelfde als wanneer Hij de tabernakel met de wolk van Zijn aanwezigheid omgaf.

Deze ervaring maakt Maria ook mee. De kracht des Allerhoogsten overschaduwt haar, en de Heilige Geest komt over haar.
Dit betekent, dat de Heer zijn woonstede bereidt in Maria. Immers is de vrucht van de vereniging tussen Hem en de dochter Sions, die vrucht is de Messias, het vleesgeworden woord Gods. Het is dus Gods woord dat in Maria komt te wonen. De kerkvader Johannes Damascenus leerde daarom, dat de bevruchting van Maria plaatsvond via het oor. Zij hoorde gelovig het Woord van de engel.

Maria had geen omgang met een man, kon menselijkerwijs geen kind krijgen. Maar ook zij geloofde het woord van de engel, dat zij een zoon zou krijgen. Zo is Maria de Moeder der gelovigen geworden, van de gelovigen onder het nieuwe verbond.
Dat betekent niet dat zij medeverlosseres is, samen met de Christus. Net zoals Abraham en Sara is zij geheel afhankelijk van Gods belofte. Alleen om die afhankelijkheid en om haar geloofsgehoorzaamheid mogen wij Maria eren en gelukkig prijzen. Maar wij plaatsen Maria niet op een voetstuk, wij eren Maria alleen om het werk Gods in Maria.

Maria is moeder der gelovigen van het nieuwe verbond. Zij heeft als eerste geloofd in het komen van de Christus Jezus. Zij was de eerste die de naam Jezus gelovig aanvaardde. Daarom zeg ik:
Wij mogen Maria niet aanbidden, of tot een kuisheidvoorbeeld maken. Maar wij eren haar om haar geloofsgehoorzaamheid en nemen daar een voorbeeld aan.
Het geloof der kerk is overgave, gehoorzaamheid en vertrouwen. Zo staan wij ook in de samenleving, vertrouwend dat wij niet voor niets leven, maar dat God een taak voor ons heeft weggelegd.
Heiligheid in Bijbelse zin is gehoorzaamheid. In de kerk zijn altijd mensen geweest die in hoge mate en op bijzondere wijze gehoorzaam aan Gods roeping zijn geweest.
Maria kan daarom heilig bij uitstek worden genoemd. Zo bedoelt het de door Melanchton geschreven Apologie van de Lutherse Confessio Augustana. Melanchton (Luthers naaste medewerker en vriend) schrijft, dat Maria moet worden geëerd boven alle heiligen.
Heiligen vereren betekent grote hoogachting hebben voor mensen die intens geleefd hebben vanuit het geloof. Ze zijn heilig door hun geloof in Christus. Van mensenverheerlijking mag hier geen sprake zijn.
De heiligheid van Maria, bestaande in naar geloofsgehoorzaamheid, wordt ons ook als bemoediging gepredikt. Zoals Maria gelovig de Christus ontving en baarde, zo zal de kerk eenmaal diezelfde heiligheid van Maria ten toon spreiden: zij zal vervuld worden van de tegenwoordigheid van de Heer. Zó kerk met elkaar te zijn, dat is waarachtig, geestelijk leven. Ligt zulk een leven niet vóór ons, steeds weer voor ons ? Het lijkt, of we het nooit halen ... .
Paulus zegt: ‘Ik jaag er naar, of ik het ook grijpen mocht.'
Maria, dienstmaagd van de Heer, gehoorzaam aan zijn Woord; zij is de gestalte van de adventskerk.

Geef de moed niet op, gemeente. De Heer komt, komt tot een wereld die Hem zo hard nodig heeft! Wij als Kerk worden opgeroepen ons te verheugen, zoals eenmaal de dochter Sions daartoe opgeroepen werd, Zingen wij gezang 42