Israël verdeeld - boek van Jona Lendering

'Hoe uit een klein koninkrijk twee wereldreligies ontstonden'

Uit de ondertitel van dit boek blijkt dat ‘Israël verdeeld’ is opgezet als historische studie. Maar wie hierin Bijbelse geschiedenis zoals die op veel christelijke (basis)scholen wordt onderwezen, meent aan te treffen, zal teleurgesteld worden. Lendering is een kritisch mens. Hij maakt gebruik van de resultaten van het modern wetenschappelijke onderzoek. Datering en bronnen zijn belangrijk voor hem wanneer hij de canonieke bijbelboeken leest. Ook nieuwe inzichten op basis van de studie van de Dode Zee-rollen en van het materiaal gevonden te Nag Hammadi verwerkt hij. Hij heeft voor de publicatie van het boek enkele vaktheologen zijn tekst ter inzage gegeven, zoals blijkt uit de Verantwoording achterin het boek
Jona Lendering is historicus met speciale belangstelling voor de klassieke oudheid. Je kunt die interesse bemerken wanneer hij uitlegt waarom hij dit boek geschreven heeft: onderzoek naar het uit elkaar gegaan zijn van Joden en christenen.

Theologen, en vooral de confessioneel georienteerde, komen direct met het antwoord, dat de oorzaak was: onenigheid over de christelijke belijdenis dat Jezus de beloofde messias is. Maar Lendering toont aan dat er meer Joden in de eerste en tweede eeuw zijn geweest die zich als de messias hebben gepresenteerd; ook, dat deze messiasfiguren aanhang hebben gekregen onder zelfs vooraanstaande volksgenoten.
Wat was dan volgens hem wel de hoofdoorzaak van de scheiding? Dat was de dominante positie van de farizeeën na de verwoesting van Jeruzalem (70 n.Chr.) en de weigering van de christenen - onder wie vele Joden - zich aan het farizese gezag te onderwerpen.

De schrijver neemt een lange aanloop. Hij beschrijft uitvoerig de geschiedenis van het Joodse volk in de zgn. tussen-testamentaire periode. Zijn aandacht voor de secten is groot, vooral voor die der sadduceeën. Duidelijk wordt hoe belangrijk de sadducese secte vóór de verwoesting van Jeruzalem was. Na 70 is de groepering gereduceerd tot een enkeling. De secte der Essenen is door de Romeinen zo hard aangepakt dat er niemand was om de kostbare boekrollen bij de Dode Zee op te halen. Er is ook, als we de Joodse schrijver Flavius Josephus mogen geloven, een vierde filosofische stroming geweest. Het is een nationalistische secte en na 70 is ook daarvan niets over.

In deze pluriforme Joodse wereld had Jezus van Nazareth een plaats. Een plaats bij de farizeeën wel te verstaan! Zijn eindtijdverwachting en bijbehorende levenstijl krijgen echter niet de meeste aandacht van de evangelisten. Wel de vraag wie Jezus is. Dat komt omdat deze schrijvers over Jezus schreven met het oog op hun eigen tijd. Hierover lezen we niet veel bij Lenderink. Maar het exclusieve messias zijn van Jezus was zeker in de tijd van de evangelisten omstreden.

Het boek is toegankelijk en maakt het ons gemakkelijk door het inlassen van overzichten en kaartjes. Ik heb er veel aan gehad. Mijn kennis, opgedaan tijdens mijn opleiding, is op de juiste wijze opgefrist: ze is opnieuw gaan functioneren.

Jona Lendering: Israël verdeeld
Amsterdam 2014
ISBN 978 90 253 0390 7  € 20,00

via de regels hieronder vindt u nog enkele besprekingen

Per Olov Enquist:  De reis van de voorganger
Carel ter Linden:  Wandelen over het water
Nahed Selim:  De vrouwen van de profeet
Dr C.W. Mönnich als theoloog en cultuurkenner